Στις αρχές Μαΐου η «εργατική κολεκτίβα» (εκδόσεις –
βιβλιοπωλείο) Εκδόσεις των Συναδέλφων διοργάνωσε μια διήμερη εκδήλωση η οποία,
δεδομένου του αγωνιστικού – πολιτικού χαρακτήρα που το εγχείρημα διεκδικεί για
τον εαυτό του, ήταν τουλάχιστον πρωτοποριακή, ξεκινώντας ήδη από το θέμα: Το
ελληνικό βιβλίο στην κρίση: Σκέψεις για το παρελθόν, παρατηρήσεις για το παρόν,
ιδέες για το μέλλον. Ας μην ξεχνάμε
πως πρόκειται για μια συνεταιριστική επιχείρηση η οποία”… Ξεκίνησε το
2009 ως μια εκδοτική πρωτοβουλία στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του Συλλόγου
Υπαλλήλων Βιβλίου-Χάρτου Αττικής και σταδιακά αυτονομούμενο και διευρυνόμενο
μετεξελίχθηκε σε μια αυτοδιαχειριζόμενη κοινότητα για την προώθηση ενός
διαφορετικού πολιτισμού και μιας άλλης σχέσης με το βιβλίο, έξω από τη στυγνή
λογική της «αγοράς» και του κέρδους, έξω από τα δεσμά της εκμετάλλευσης της
εργατικής δύναμης…”*.
Λίγο περίεργο λοιπόν
ο κεντρικός κορμός της εκδήλωσης να στήνεται με επίκεντρο το εμπόρευμα (βιβλίο)
και όχι τους ανθρώπους που εργάζονται για την παραγωγή, διανομή, κυκλοφορία και
πώλησή του. Ίσως γιατί για τους ίδιους το (ποιοτικό) βιβλίο ακόμα και σε
συνθήκες καπιταλιστικής οικονομίας δεν αποτελεί εμπόρευμα. Έτσι αναπαράγουν ένα
βασικό χαρακτηριστικό των εμπορευμάτων στο θέμα της εκδήλωσης, δηλαδή τη μαγική
τους εμφάνιση σε ράφια και προθήκες, χωρίς χέρια να τα τυπώνουν, να τα κολλάνε
και να τα κουβαλάνε…
Μας εξέπληξαν επίσης και φυσικά όχι ευχάριστα, οι
ετερόκλητες ταυτότητες των εισηγητών διαφόρων θεματικών, όπως και οι θεματικές
οι ίδιες. Μικροεκδότες, μικροβιβλιοπώλες, συγγραφείς, βιβλιοθηκονόμοι και
ανάμεσα τους εκπρόσωποι δύο κλαδικών σωματείων, του Συλλόγου Υπαλλήλων Βιβλίου
Χάρτου Αττικής (ΣΥΒΧΑ) και του Σωματείου Μεταφραστών Επιμελητών Διορθωτών
(ΣΜΕΔ).
Επειδή την ίδια περίοδο προετοιμαζόταν η κλαδική απεργία στο
χώρο του βιβλίου και τα άτομα που απαρτίζουν τις εκδόσεις των συναδέλφων
(κάποιοι εξ αυτών τουλάχιστον) είναι και δραστήρια μέλη του συλλόγου,
αποφασίσαμε να τοποθετηθούμε για το γεγονός μετά την απεργία. Θα παραθέσουμε λοιπόν ορισμένους
προβληματισμούς ξεκινώντας από το ζήτημα του νοήματος. Δυστυχώς ένας μεγάλος
αριθμός εικόνων, πληροφοριών, γεγονότων και αφηγήσεων επιδρά καθημερινά στο
μυαλό μας με μη συνειδητούς τρόπους. Το πώς διατάσσεται μια σχολική αίθουσα για
παράδειγμα παρέχει και ένα συγκεκριμένο μοντέλο «εύρυθμης λειτουργίας» και
«ορθής ροής της πληροφορίας» (καθ’
έδρας) και μια απόλυτη «φυσιολογικοποίηση» της ιεραρχικής οργάνωσης. Μια
εκδήλωση όπου είναι καλεσμένοι εκπρόσωποι εργαζομένων και μικροαφεντικά τι
νόημα εξάγει άραγε;
Αν ο φορέας της εκδήλωσης ήταν διαφορετικός, τα πράγματα θα
ήταν απλά και εμείς (και όχι μόνοι μας φυσικά) θα κάναμε «πάρτυ» απέξω. Θα
άλλαζαν μόνο οι εκδότες, θα προτιμούνταν οι «πετυχημένοι» πρασινογαλάζιας
αισθητικής και νοοτροπίας, ενώ πιθανότατα οι εκπρόσωποι των εργαζομένων θα
αρνούνταν την παρουσία τους γιατί τα
συμφέροντα των εργατών δεν ταυτίζονται με τα συμφέροντα του κλάδου. Αλήθεια
τώρα τι άλλαξε; Ήταν μήπως η αριστερή τοποθέτηση των μικροαφεντικών μαζί με το
«μικρό» που καθιστούν δυνατές τις συνομιλίες; Και ποιο είναι το περιεχόμενο; Η
εξεύρεση κοινής λύσης για τα συμφέροντα του κλάδου; Τελικά η εκμετάλλευση είναι
συνώνυμη του γεγονότος ότι είμαστε αναγκασμένοι να εμπορευματοποιούμε ένα
κομμάτι του εαυτού μας ως εργατική δύναμη για να ζήσουμε ( πουλώντας το σε
αριστερά, δεξιά και κεντρώα αφεντικά) ή εξαρτάται μόνο από το ύψος του μισθού
και την τακτική καταβολή του; Και τελικά τι λέμε στους εργάτες/τριες άλλων
κλάδων; Βρείτε τα «καλά» αφεντικά, διοργανώστε μια στρογγυλή τράπεζα και
στοχαστείτε πάνω σε ζητήματα επιβίωσης του κλάδου;
Στα πολύ ενδιαφέροντα
ζητήματα περί του ορθού τρόπου διάθεσης των πανεπιστημιακών συγγραμμάτων και των
δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι νέοι συγγραφείς δεν θα αναφερθούμε γιατί μας
ξεπερνάνε. Ούτε μας κάνει εντύπωση που το θέμα των συγγραμμάτων ή της
«προβληματικής επικοινωνίας» εκδοτών – βιβλιοπωλών υπερκέρασαν την περιγραφή
των εργασιακών συνθηκών από τους εκπροσώπους των σωματείων. Όσο για τα ερωτήματά
μας, ίσως η απάντηση κρύβεται εδώ: «Ωστόσο το εγχείρημα, παρά τις προφανείς
πολιτικές διαστάσεις του, δεν είναι αμιγώς πολιτικό. Δεν αποτελούμε μια
ιδεολογικά συγκροτημένη μονολιθική συλλογικότητα που επιθυμεί να «επιβάλει» μια
συγκεκριμένη συνολική άποψη περί του κοινωνικώς πρακτέου αλλά μια εργασιακή
κοινότητα που επιχειρεί εμπράκτως (όπως και άλλες) να μη συνθλιβεί ανάμεσα στις
συμπληγάδες της ιδιωτικής οικονομίας και του κρατισμού.*» Στο ίδιο απόσπασμα
θεωρούμε ότι συμπεριλαμβάνεται και η παρουσία περίπτερου των εκδόσεων των
συναδέλφων στην έκθεση βιβλίου. Κανονικού περίπτερου, ενταγμένου στον κορμό της
έκθεσης και όχι ενός διακριτού πάγκου στον ίδιο χώρο αλλά εκτός «κορμού».
Όχι πολλά χρόνια πριν οι ίδιοι άνθρωποι βρίσκονταν μαζί μας
στην είσοδο των εκθέσεων σε μια προσπάθεια να χαλάσουμε το πανηγυράκι των
εκδοτών που στήνεται στις πλάτες των συναδέλφων εργαζόμενων σε εκδοτικούς
οίκους. Ενημερώναμε για την άμισθη έξτρα εργασία και τους σιωπηρούς εκβιασμούς
για το καλό των επιχειρήσεων και καλούσαμε τους εισερχόμενους να μην προσφέρουν
επιπλέον έσοδα στα αφεντικά του κλάδου. Και τώρα οι Εκδόσεις των Συναδέλφων
βρίσκονται εκεί. Ίσως όχι ισότιμα με τους άλλους εκδότες (δεν είναι μέλη της
ομοσπονδίας τους βέβαια) όμως συμμετέχουν στο ίδιο γεγονός, σε μια έκθεση
βιβλίου, η οποία όπως όλοι/ες μπορούμε να φανταστούμε όχι μόνο δεν έχει στηθεί
με καλύτερους όρους αλλά ίσως και με ακόμα χειρότερους. Το εγχείρημα δεν
απασχολεί προσωπικό, οπότε όλα τα απαραίτητα κουβαλήματα, στησίματα, παρουσίες
και πωλήσεις, τα κάνουν μόνοι τους. Όχι όμως και οι υπόλοιποι δίπλα τους και
αυτό έχει σημασία…
Δεν θα επαναλάβουμε τους προβληματισμούς μας για το
παραγόμενο νόημα. Σίγουρα στην έκθεση συρρέει πλήθος κόσμου το οποίο θα ενημερωθεί
για το κολεκτιβίστικο μοντέλο και τις θέσεις των ατόμων που απαρτίζουν τις
Εκδόσεις των Συναδέλφων και θα δει το εγχείρημα να λειτουργεί ομαλά δίπλα στις
«κανονικές» επιχειρήσεις (με ατομική ιδιοκτησία, εργαζόμενους, κτλ.). Δυστυχώς
δεν βλέπουμε σε αυτή τη διαδικασία καμία διαφορά στον τρόπο με τον οποίο οι
καπιταλιστικές δημοκρατίες προσπαθούν να διαχειριστούν τις αρνήσεις και τις
διαφορετικότητες που αναπτύσσονται στο εσωτερικό τους. Εκτός από την καταστολή
χρησιμοποιούνται, σε ισόποσες δόσεις, η αφομοίωση και η υφαρπαγή και
επανανοηματοδότηση εννοιών και προταγμάτων. Δυστυχώς πρόκειται για διαδικασία
που δεν προϋποθέτει τη συνειδητή γνώση των σκοπών και των μέσων της από
όσους/ες την υφίστανται και για αυτό θέλει προσοχή. Όσο για την πληροφόρηση του κόσμου η εκτίμηση
μας είναι πως λειτουργεί πιο εκπαιδευτικά όταν συνοδεύεται από έμπρακτες
αρνήσεις. Τουλάχιστον έτσι νομίζουμε ότι αυξάνονται οι πιθανότητες να μην
αποτελέσει ακόμα μια πληροφορία μέχρι την επόμενη.
Και για να μην μπερδευόμαστε, όχι, δεν θεωρούμε ότι τα άτομα που απαρτίζουν
τις Εκδόσεις των Συναδέλφων θα γίνουν ποτέ απολογητές του καπιταλισμού. Αλλά
δράσεις που εντείνουν τη σύγχυση και ανοίγουν διάπλατα το δρόμο της αφομοίωσης
δεν είναι και ό,τι καλύτερο…
Υ.γ. (*) Τα αποσπάσματα των αστερίσκων είναι από την
αυτοπαρουσίαση των εκδόσεων των συναδέλφων.
